Gmina

Zakroczym należy do najstarszych grodów na Mazowszu. Początki miasta sięgają XI w. Już wtedy istniał nad Wisłą gród strzegący przeprawy i brodu na rzece. Początkowo leżał niżej niż obecnie, jednak częste powodzie zmusiły mieszkańców do przeniesienia się wyżej, na skarpę. Ludność utrzymywała się głównie z handlu zbożem i drewnem, wykorzystując dogodne położenie grodu u ujścia Narwi i Bugu do Wisły.

W długim okresie między rokiem 1347 a III rozbiorem Polski Zakroczym pełnił funkcję stolicy Ziemi Zakroczymskiej. Miasto gościło uczestników wielu zjazdów, podczas których podjęto uchwały stanowiące podstawy późniejszego kodeksu mazowieckiego.

O znaczeniu grodu świadczy również fakt, że był on miejscem spotkań wielu książąt i dostojników, a dzięki sympatii u ówczesnych monarchów, nadano mu przywileje.

Kilku spośród mieszkańców Zakroczymia zyskało sobie uznanie w kraju i za granicą. Obywatelem miasta był Erazm – budowniczy pierwszego w Warszawie mostu na Wiśle. Stąd pochodzą także: Jan – kasztelan zakroczymski i ojciec św. Stanisława Kostki, Andrzej Noskowski, który oprócz posługi duszpasterskiej jako biskup płocki, pełnił też funkcję kanclerza ostatnich książąt mazowieckich.

Zakroczym prężnie się rozwijał aż do początku XVIII w. W 1709 roku wojska szwedzkie Karola XII przyniosły miastu zniszczenie i spustoszenie, a epidemia zwana morową zarazą (przybrała nawet nazwę „choroby zakroczymskiej) dodatkowo zdziesiątkowała ludność nadwiślanego grodu. Zniszczeń dopełniły wojska rosyjskie, które zajęły miasto w 1793 roku.

W okresie kampanii napoleońskiej w Zakroczmiu przez rzekę przeprawiały się oddziały wojska cesarskiego idące pod Pułtusk. Jednocześnie miasto zaludniało się dużo ilością robotników zatrudnionych przy budowie Twierdzy Modlin.

Podczas powstania listopadowego, po zajęciu Warszawy w 1831 roku przez wojska carskie, Zakroczym staje się politycznym centrum kraju, ponieważ obraduje tu sejm i rząd. Podczas obrad odbywających się w refektarzu tutejszego klasztoru, Joachim Lelewel zainicjował ustanowienie odznaki dla zasłużonych w walce o sprawę narodową, tzw. „Gwiazdę Wytrwałości”, znaną także jako „Gwiazda Zakroczymska”.

Działania wojenne podczas kampanii wrześniowej 1939 roku nie ominęły miasta. Gdy upadła Warszawa i Modlin, wybudowany w Zakroczymiu pod koniec XIX w. Fort nr I stał się głównym punktem oporu. Po zdobyciu fortu, wkraczające wojska niemieckie dokonały zbrodni wojennej na obrońcach. W odwecie za uporczywy opór i zadane straty rozstrzelano 500 żołnierzy i 100 cywilów.

W okresie Powstania Warszawskiego w forcie więziono około 30 tysięcy mężczyzn z Warszawy i okolic. Przetrzymywanych w ciężkich warunkach więźniów ratowała przed śmiercią głodową miejscowa ludność, organizując tzw. Rodzinę Zakroczymską.

Niemal doszczętnie zniszczone podczas wojny, miasto ostatecznie odbudowano wysiłkiem miejscowej ludności, a zrekonstruowane zabytki przypominają o dawnym znaczeniu nadwiślańskiego grodu.

Urząd Gminy Zakroczym
(Członek LOTTR)
www.zakroczym.pl

Opis zdjęć:
Zdjęcie nr 1- Fort nr X w Henrysinie, na pierwszym planie tradytor betonowy do obrony fosy fortu.

Zdjęcie nr 2 – Fort nr I w Zakroczmiu, na pierwszym planie betonowa dwukondygnacyjna kaponiera szyjowa w, głębi fragment budynku koszarowego.

Zdjęcie nr 3 – Miasto Zakroczym.

Mapa gminy Zakroczym