Gmina

Pierwsze wzmianki o Leoncinie pochodzą z XIX-wiecznych zapisek kronikarskich parafii. Według jednego ze źródeł dowiadujemy się o komendach wojskowych znajdujących się w tym czasie w Głusku i Leoncinie (była by to pierwsza notatka o Leoncinie, jednak informacja nie potwierdzona przez inne teksty).

Kościoły zazwyczaj budowano w dużych skupiskach ludzkich, z faktu istnienia w średniowieczu kościoła wnioskuje się, że miejscowość była już dużym skupiskiem osadniczym. Przypadek Leoncina ilustruje przeciwne zjawisko, gdy kościół postawiony na pustkowiu zaważył na powstaniu i rozwoju miejscowości. W 1885 r. zapisano: „…zwiedzającemu tę posesję wśród lasu, przedstawi się literalnie tylko kościół, plebania, zabudowania gospodarskie, dom kościelny; z czasem może zjawią się około kościoła wiejskie zagrody; dotąd jednak w prawdziwym pustkowiu stoi ten śliczny kościół”. Tak się stało. Po stu latach Leoncin stał się dużą osadą z Urzędem Gminy i wszystkimi instytucjami gminnymi.

14 lipca 1904 r. (źródła podają również 21 listopada), w Leoncinie, znanym w całej okolicy z jarmarków przychodzi na świat przyszły pisarz-noblista pochodzenia żydowskiego Izaak Bashevis Singer. W jednym z opowiadań tak opisuje ówczesny Leoncin „Leoncin był maleńki, nie większy niż piaszczysty rynek, na którym co tydzień spotykali się okoliczni chłopi. Otaczały go chałupki kryte strzechą lub gontem pozieleniałym od mchu. Kominy przypominały garnki. Pomiędzy chatami rozpościerały się pola, na których właściciele sadzili warzywa i wypasali kozy”.

Trudno o dokładną datę kiedy żydzi pojawili się w Leoncinie, przybyli w te strony z terenów, na których mieszkali przez całe pokolenia (niektóre źródła podają iż część żydów, sprowadziła się na te ziemie z Zakroczymia) i skąd zostali wypędzeni przez carską policję. Tutaj kupili kawałek piaszczystej ziemi od dziedzica Leona Chrystowskiego, pobudowali swoje domy, otworzyli sklepy i warsztaty. Chrystowski w geście dobrej woli, podarował żydom ziemię pod dom modlitwy i mykwę. Mieszkańcy, za hojność dziedzica, nazwali nowopowstałą osadę „Leoncin”. Leoncin zamieszkiwało około czterdziestu rodzin, czyli blisko dwieście osób. Większość rodzin żydowskich mieszkało w Leoncinie do 1942 r., później zostali zabrani do getta w Nowym Dworze Mazowieckim, pozostało tylko kilku żydów, którzy usługiwali Niemcom. Jednak w późniejszym okresie, pozostawieni żydzi, podzielili los innych mieszkańców Leoncina, pochodzenia żydowskiego.

Wybuch Pierwszej Wojny Światowej powoduje, że Puszcza Kampinoska zaludnia się tysiącami carskich żołnierzy. W ciągu kilku miesięcy walk pozycyjnych zachodni skraj Puszczy obraca się w perzynę. Doszczętnie zniszczonych zostaje wiele miast i wsi. W znacznym stopniu zostaje zburzony kościół i zabudowania w Leoncinie.

Pod koniec lat dwudziestych działacze Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego przystąpili do znakowania pierwszych szlaków turystycznych. Jeden z nich, czerwony, miał początek w Leoncinie, dalej przez Górki do Sochaczewa. Jednak wybuch II Wojny Światowej uniemożliwił dalszy rozwój turystyki.

W okresie powstania warszawskiego 1944 r. liczne grupy partyzanckie działające na w Puszczy Kampinoskiej, staczały potyczki z wojskami hitlerowskimi m. in. na terenach gminy Leoncin.

Ks. Krawczykowski proboszcz parafii w Leoncinie w latach 1931 – 1959, zapisał w kronice: „podczas pogromu partyzantów siedem wiosek tutejszej parafii było spalone a mianowicie: Teofile, Gać, Stanisławów, Rybitwa, Polesie, część Leoncina i Grochal. Podczas wojny zginęło z parafii kilkaset osób, nie tyle na wojnie ile było aresztowanych i wywiezionych do obozów, skąd jednostki tylko wróciły. W nocy z 16 na 17 stycznia 1945 r. Niemcy opuścili nas, pozostawiając nas i zabudowania w całości i spokoju. Nazajutrz, 17 stycznia 1945 r. ok. godz. 6-7 były już u nas wojska radzieckie”.

Kiedy Niemcy wycofywali się, tutejsi mieszkańcy pochodzenia niemieckiego opuścili Polskę. W trakcie wielu działań wojennych, osadnicy „holenderscy” wielokrotnie pomagali oraz donosili na mieszkańców pochodzenia polskiego, wrogim wojskom niemieckim, za udzieloną pomoc oddziałom partyzanckim. Opuszczone tereny zaczęła zasiedlać ludność polska. Byli to przesiedleńcy zza Bugu oraz mieszkańcy najbliższych okolic.

Krótko po zakończeniu wojny, bo już w 1947 r. Polskie Towarzystwo Krajoznawcze odnowiło znakowanie szlaków turystycznych, w tym i szlak Leoncin – Czerwińsk.

W 1947 r. tereny obecnej gminy Leoncin nawiedziła ogromna powódź, woda zalała obszar aż do Leszna. Poziom wody był tak wysoki, że do Leoncina dopłynął statek pasażerski (wg. świadków zatrzymał się na zakręcie przy wjeździe do Leoncina). Okoliczna ludność schroniła się w kościele wzniesionym na wydmie. W rok po powodzi rozpoczęto prace przy usypywaniu wałów przeciwpowodziowych, prace ukończone zostały około 1950 r.

3 maja 1952 r. zgodnie z rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów siedzibę gminy przeniesiono z Głuska do Leoncina.

Urząd Gminy Leoncin
(Członek LOTTR)
www.regioset.pl/leoncin