Gmina

Choć odkrycia archeologiczne świadczą o osadnictwie sprzed prawie 4 000 lat, Nowy Dwór zyskał prawa miejskie dopiero w 1374 r. Nazwę miasta – Nowidwor, circa fluvium Narew, Nova Curia - wymieniano w dokumentach już wcześniej, jednak historycy nie są w stanie jednoznacznie określić daty utworzenia grodu. Prawdopodobnie miało to miejsce w 1233 roku, a jako założyciela wskazuje się Konrada I Mazowieckiego.

Nowy Dwór został uhonorowany prawami miejskimi przez Księcia Mazowieckiego Ziemowita III. Przywilej połowu ryb na Wiśle i Narwi oraz prawo do pobierania cła na Narwi dały miastu szansę rozwoju.

Niestety położenie w rozlewisku dwóch potężnych rzek sprowadzało na miasto częste powodzie. Częste zmiany właścicieli, zarazy oraz działania wojenne powoli doprowadzały do zubożenia grodu. Ostatecznie, po potopie szwedzkim, Nowy Dwór zdegradowano do rangi wsi.

Tuż przed rozbiorami Nowy Dwór przeszedł na własność księcia Stanisława Poniatowskiego. Dzięki jego staraniom przywrócono miastu prawa miejskie i wzniesiono, istniejący do dziś, klasycystyczny kościół parafialny pod wezwaniem św. Michała Archanioła.

Budowa twierdzy w pobliskim Modlinie oraz prawo do organizowania jarmarków przyniosły miastu na początku XIX w. ożywienie. Do rozkwitu gospodarczego przyczyniła się bardzo nowo wybudowana linia kolejowa łącząca Nowy Dwór z Warszawą. W mieście zaczęły powstawać pierwsze zakłady przemysłowe, rozwinęły się usługi, nastąpił wzrost ludności (w tym także niemieckiej, rosyjskiej i żydowskiej).

Niestety miasto wciąż doświadczało klęsk. Pechowy rok 1888 przyniósł wielką wodę i… wielki pożar. Płomienie strawiły znaczną część miejskich zabudowań.

Twierdza Modlin – niegdyś impuls rozwoju – ściągała na miasto pasmo nieszczęść już od początku XX w. Jako ważny punkt strategiczny, twierdza znalazła się w centrum zaciętych walk między wojskami rosyjskimi i niemieckimi, a później między oddziałami polskimi i niemieckimi.

W czasie okupacji hitlerowskiej miasto zmieniło nazwę na Neuhof, później Burgmünde. Również ulicom nadano niemieckie nazwy. Dla zwiększenia terroru, wybudowano na Placu Solnym 4 szubienice, na których latem 1942 roku publicznie stracono 4 Polaków. Tragiczne wydarzenie upamiętania tablica umieszczona na krzyżu przy ulicy Lotników.

15 stycznia 1945 roku przynosi nowodworzanom wyzwolenie. Jednak działania wojenne pozostawiły miasto niemal w kompletnej ruinie. Blisko 70% zabudowań zostało zrównanych z ziemią. Po wojnie miasto systematycznie odbudowywano, z czasem powstały nowe osiedla, miejsce drobnych zakładów zajęły duże przedsiębiorstwa.

Jednak już w 1947 roku przypomniały o sobie dwie inne potężne siły – wody Wisły i Narwi całkowicie zalały Nowy Dwór, ruch odbywał się jedynie łodziami. Doświadczenie zmusiło mieszkańców do budowy wałów przeciwpowodziowych na rzekach. Wznoszenie obwałowań ukończono w 1975 roku.

Obecnie Nowy Dwór Mazowiecki, pełniąc funkcje miasta powiatowego, stanowi ważny ośrodek gospodarczy i kulturalny, a nowe inwestycje, takie jak rozbudowa lotniska w Modlinie, dają nadzieję na dalszy rozwój, zarówno samego ośrodka miejskiego jak i całego regionu.

Urząd Miasta Nowy Dwór Mazowiecki
(Członek LOTTR)
www.nowydwormaz.pl